“Mensen zeggen vaak dat ze reptielen, amfibieën, insecten en spinachtigen lelijk vinden,” zegt Javier, “maar ik hoop dat ze na het zien van close-upfoto's beseffen hoe mooi deze dieren eigenlijk zijn.”
We bespreken Javiers bekroonde macroshots van wilde dieren en met name wat hem ertoe aanzet bepaalde subjecten te kiezen, zoals kikkers, padden, spinnen en schorpioenen. Hij zegt dat het neerkomt op educatie. Of eigenlijk specifiek de wens om andere mensen iets te leren.
Van ze houden gaat voor veel mensen misschien wat te ver, maar anders naar deze wezens kijken, maakt al een enorm verschil. Met name op het gebied van natuurbehoud, dat Javier en alle andere biologen na aan het hart ligt. Een project dat hem persoonlijk aanspreekt, is 'Meet Your Neighbours', dat mensen met behulp van de kracht van fotografie de geweldige dieren laat zien die in de omgeving leven.
“Dingen waar je niet van houdt, wil je niet behouden”, legt hij uit. “Dat willen we juist veranderen. We willen dat mensen anders gaan nadenken zodat ze beter voor de wereld om zich heen gaan zorgen. Als ze een mooie foto van een slang of spin zien, en zien hoe deze dieren zich in de natuur gedragen, zullen ze sneller proberen het dier te redden in plaats van het te willen doden. Er ontstaat meer respect voor de dieren. Dat is de kracht van fotografie.”
Wat hierbij heel belangrijk is, is de biologische theorie van aangeleerd gedrag: de eigenschappen die we in ons leven ontwikkelen. Het is niet alleen iets dat Javier anderen wil bijbrengen, maar ook iets dat zijn eigen leven en werk heeft beïnvloed. “Hoe we op dit soort dieren reageren,” legt hij uit, “wordt veel meer bepaald door de manier waarop we zijn opgevoed dan door wat we van nature hebben meegekregen. Als je naar het regenwoud gaat, zie je kinderen die met tarantula's en schorpioenen spelen. Ze zijn niet bang, maar behandelen de dieren op een respectvolle manier. Als je als kind opgroeit met ouders die je vertellen dat je bij bepaalde dingen uit de buurt moet blijven omdat ze gevaarlijk zijn, kun je toch ook niet verwachten dat je hier als volwassene anders op reageert?”
Javier heeft zelf van kleins af aan geleerd zich te laten fascineren door de wezens om hem heen. Hij groeide op op het Spaanse platteland en had daardoor altijd wilde dieren in de buurt. Toen hij veertien was, gaven zijn ouders hem een kleine digitale camera waarmee hij zijn geliefde dieren kon vastleggen. De rest is natuurgeschiedenis. Toen Aznar achttien was, begon hij te fotograferen met een SLR en een speciale macrolens. Hij raakte nog nauwer verbonden met zijn subjecten dankzij de verbluffende details die hij ontdekte. Hij studeerde biologie aan de universiteit en ging na zijn studie fulltime dieren in de natuur fotograferen.
Helpt zijn achtergrond in de biologie Javier als fotograaf? “Daardoor heb ik in ieder geval geleerd geduld te hebben”, lacht hij. “Als bioloog moet je vaak lang wachten om iets te kunnen observeren, zoals een reactie of bepaald soort gedrag van het subject dat je bestudeert... En dan pas kun je het vastleggen. Als je als bioloog in een laboratorium werkt, zet je deze momenten om in data, maar als je als dierkundige in de natuur werkt, zoals ik, zijn die data foto's. Als bioloog zoek je ook naar interessante verhalen en subjecten. Je komt op geweldige plekken, vindt diersoorten die nog niet eerder zijn bestudeerd en krijgt de kans om je kennis over te dragen aan anderen.”
Gedrag vastleggen vormt de kern van wat Javier met zijn foto's wil bereiken. Hij ervaart succes als hij dat kan combineren met pure esthetiek, door geweldige momenten te fotograferen met een mooie compositie en goed licht.
“De shots die ik zelf het beste vind, zijn die waarin je een bepaalde handeling of het gedrag van het subject terugziet, maar die tegelijkertijd mooi zijn. Deze twee factoren moeten worden gecombineerd.”
Hij vervolgt: “Wat lastig is, is dat bijna iedereen tegenwoordig een mooie foto kan maken. Ik wil juist momenten vastleggen waarop iets belangrijks gebeurt. Het is daarbij heel handig dat ik bioloog ben, omdat ik dankzij mijn ervaring inzicht heb in het subject en kan voorspellen wat er gaat gebeuren. Zo kan ik als fotograaf essentiële momenten vastleggen.”
Dat brengt ons bij zijn recente succes in de wedstrijd Wildlife Photographer of the Year (WPOTY) van 2018, waar hij de Portfolio Award won. Een van zijn meest fascinerende foto's is 'Mother Defender', een portret van een moedercicade van ongeveer één centimeter lang die haar jongen onder een tak beschermt, waarbij ze het stekelvormige deel van haar rug gebruikt om de vijand af te weren. Javier vindt dit zijn meest bevredigende fotoserie omdat hij hierin de mix van natuur en schoonheid heeft gevat die hij zo belangrijk vindt. “Ik ben er trots op omdat de combinatie klopt. Hiermee wordt één moment in het leven van het subject op een boeiende manier overgebracht.”
Hij was vooral blij dat hij in de Portfolio-categorie had gewonnen, omdat deze hem voor zijn gevoel meer vrijheid biedt. Hij vertelt: “Voor mij is dit een van de belangrijkste categorieën in de wedstrijd. Je kunt je hierbij langere tijd op een bepaald subject richten om tot een verhaal of werk te komen. De Portfolio Award is ook door mensen gewonnen voor wie ik heel veel respect heb, zoals mensen die voor National Geographic hebben gefotografeerd, dus het is een grote eer dat ik deze prijs nu ook heb gewonnen.”
Hoe langer de lens, hoe kleiner de kans dat je een schichtig subject afschrikt. Javier stemt zijn keuze hier dus op af. Hij gebruikt zowel de FE 50mm f/2.8 Macro als de FE 90mm f/2.8 Macro met zijn α7R III. “Deze lenzen gebruik ik het vaakst, maar de keuze hangt natuurlijk volledig af van het subject. Het extra bereik van de 90mm kan heel nuttig zijn, maar ik gebruik de FE 28mm f/2 ook als ik een dier in zijn habitat wil laten zien. De FE 100-400mm f/4.5-5.6 GM is ook heel fijn, omdat ik hiermee op een afstand van iets minder dan een meter kan focussen. Zo kan ik bijvoorbeeld vlinders fotograferen, maar ik gebruik hem ook voor vogels, zoogdieren en grotere beesten.”
De burstmodus met 10 fps en de stille sluitermodus van de α7R IIIkomen ook goed van pas. Deze functies zijn perfect voor het fotograferen van schichtige dieren, zegt hij: “Dankzij de combinatie van een hoge beeldsnelheid en de geluidsloze sluiter kun je precies het gewenste moment vastleggen. De EVF is ook erg handig, vooral bij de beperkte scherptediepte van macrofoto's, omdat ik dan focus peaking kan gebruiken in de zoeker. Zo zorg ik ervoor dat het subject helemaal scherp is. Ik durf ook wel te spelen met de ISO-waarden, want ik weet zeker dat de kwaliteit goed is.”
Heeft hij het gedrag van een dier weleens verkeerd ingeschat? Of is hij ooit te dicht in de buurt van een potentieel gevaarlijk subject gekomen? “Veel reptielen en insecten zijn inderdaad giftig,” legt Javier uit, “maar als je ze respecteert, zijn ze ongevaarlijk. Ze voelen zich pas bedreigd als mensen ze proberen aan te raken of iets met ze willen doen. Dan vallen ze aan. Dieren bijten je niet zomaar. Als je daarover nadenkt, besef je dat juist de mens het gevaar vormt. Ik ben in de natuur alleen bang voor mensen, niet voor dieren!”
"Om iets te kunnen beschermen en behouden, moeten we eerst weten en leren waarderen wat we te verliezen hebben. Fotografie is een krachtig hulpmiddel om meer bewustzijn te creëren en de wereld om ons heen te laten zien. Ik probeer met mijn camera dieren in hun puurste vorm te laten zien, vanuit een biologisch en tegelijkertijd ook artistiek oogpunt."
